Όλοι γνωρίζουμε τί προβλέπει ο νόμος στις περιπτώσεις τέλεσης, από κάποιον, του αδικήματος της κλοπής ενός αντικειμένου από τον ιδιοκτήτη του.
Τι συμβαίνει, όμως, όταν το αντικείμενο της ιδιοκτησίας δεν είναι υλικό αγαθό, αλλά αποτελεί πνευματικό, διανοητικό δημιούργημα ενός προσώπου;
Ο Νόμος 2121/1993 ρυθμίζει διεξοδικά τον τρόπο προστασίας των ανωτέρω πνευματικών δημιουργημάτων, αναλύει ποιες είναι οι μορφές δημιουργίας, που προστατεύονται, τα είδη των πνευματικών δικαιωμάτων, τις κυρώσεις, που επισύρονται σε περιπτώσεις παραβίασής τους κ.λπ.
Ποια δικαιώματα προστατεύονται:
Σύμφωνα με το νόμο, ως έργα νοούνται όλα τα πρωτότυπα πνευματικά δημιουργήματα λόγου, τέχνης ή επιστήμης, που εκφράζονται με οποιαδήποτε μορφή, ιδίως: γραπτά ή προφορικά κείμενα, μουσικές συνθέσεις, θεατρικά έργα, με μουσική ή χωρίς, χορογραφίες, παντομίμες, οπτικοακουστικά έργα, έργα των εικαστικών τεχνών, στα οποία περιλαμβάνονται σχέδια, έργα ζωγραφικής και γλυπτικής, χαρακτικά έργα και λιθογραφίες, αρχιτεκτονικά έργα, φωτογραφίες, έργα εφαρμοσμένων τεχνών, εικονογραφήσεις, χάρτες, τρισδιάστατα έργα που αναφέρονται στη γεωγραφία, την τοπογραφία, την αρχιτεκτονική ή την επιστήμη. Επίσης, οι μεταφράσεις, οι διασκευές, οι προσαρμογές και άλλες μετατροπές έργων ή εκφράσεων της λαϊκής παράδοσης, οι συλλογές έργων ή συλλογές εκφράσεων της λαϊκής παράδοσης ή απλών γεγονότων και στοιχείων, όπως οι εγκυκλοπαίδειες και οι ανθολογίες, εφόσον η επιλογή ή η διευθέτηση του περιεχομένου τους είναι πρωτότυπη, οι βάσεις δεδομένων και τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών, καθώς και το προπαρασκευαστικό υλικό του σχεδιασμού τους.
Μορφές δικαιώματος Πνευματικής Ιδιοκτησίας:
Οι πνευματικοί δημιουργοί με τη δημιουργία του έργου, αποκτούν πάνω σ` αυτό Πνευματική Ιδιοκτησία, η οποία περιλαμβάνει, ως αποκλειστικά και απόλυτα, δικαιώματα: α) το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (Περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού τους δεσμού προς αυτό (Ηθικό δικαίωμα).
Το Ηθικό δικαίωμα είναι ανεξάρτητο από το Περιουσιακό δικαίωμα και παραμένει στο δημιουργό, ακόμα και μετά τη μεταβίβαση του περιουσιακού δικαιώματος.
Η διαφορά μεταξύ των δύο μορφών δικαιώματος, ως προς τη δυνατότητα μεταβίβασής τους έγκειται στο ότι το Περιουσιακό Δικαίωμα μπορεί να μεταβιβασθεί μεταξύ ζώντων ή αιτία θανάτου, ενώ το Ηθικό δικαίωμα είναι αμεταβίβαστο μεταξύ ζώντων. Μετά το θάνατο του δημιουργού, το Ηθικό δικαίωμα περιέρχεται στους κληρονόμους του, που οφείλουν να το ασκούν, σύμφωνα με τη θέληση του δημιουργού, εφόσον τέτοια θέληση έχει ρητά εκφρασθεί.
Τι προβλέπεται για τα πνευματικά δημιουργήματα μισθωτών:
Αναφορικά με τα έργα, που δημιουργήθηκαν από μισθωτούς σε εκτέλεση σύμβασης εργασίας, αρχικός δικαιούχος του περιουσιακού και του ηθικού δικαιώματος είναι ο δημιουργός. Αν δεν υπάρχει αντίθετη συμφωνία, στον εργοδότη μεταβιβάζονται αυτοδικαίως, εκείνες, μόνο, οι εξουσίες από το περιουσιακό δικαίωμα, που είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση του σκοπού της σύμβασης.
Για τη δημιουργία έργου από εργαζόμενους στο Δημόσιο ή σε ΝΠΔΔ, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, ισχύει ότι το Περιουσιακό δικαίωμα μεταβιβάζεται αυτοδικαίως στον εργοδότη, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία.
Όταν πρόκειται για πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή, που δημιουργήθηκε από μισθωτό σε εκτέλεση σύμβασης εργασίας ή σύμφωνα με τις οδηγίες του εργοδότη του, το περιουσιακό Δικαίωμα, μεταβιβάζεται αυτοδικαίως στον εργοδότη, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία.
Διάρκεια δικαιώματος:
Η Πνευματική ιδιοκτησία διαρκεί όσο η ζωή του δημιουργού και εβδομήντα (70) χρόνια μετά το θάνατό του. Το δικαίωμα του δημιουργού προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή διαρκεί όσο η ζωή του δημιουργού και πενήντα (50) χρόνια μετά το θάνατό του.
Προβλεπόμενες κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασης πνευματικού δικαιώματος:
Αστικές κυρώσεις:
Σε κάθε περίπτωση προσβολής ή επαπειλούμενης προσβολής της πνευματικής ιδιοκτησίας, ο δημιουργός, μπορεί να αξιώσει δικαστικά, κατά περίπτωση, την αναγνώριση του δικαιώματός του, την άρση της προσβολής και την παράλειψή της στο μέλλον, καθώς και αποζημίωση λόγω ηθικής βλάβης.
Διοικητικές κυρώσεις:
Όποιος, χωρίς δικαίωμα και κατά παράβαση των διατάξεων του παρόντος νόμου, αναπαράγει, πωλεί ή κατ` άλλον τρόπο διανέμει στο κοινό ή κατέχει με σκοπό διανομής πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή, ανεξαρτήτως άλλων κυρώσεων, υπόκειται σε διοικητικό πρόστιμο χιλίων (1.000) ευρώ για κάθε παράνομο αντίτυπο προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή.
Ποινικές κυρώσεις:
Ο παραβάτης του νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή 2.900 έως 15.000 ευρώ.
Αν το όφελος που επιδιώχθηκε ή η ζημιά, που απειλήθηκε με την παράβαση, είναι ιδιαίτερα μεγάλα, επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή.
Στην περίπτωση, μάλιστα, που ο υπαίτιος τελεί τις παραπάνω πράξεις κατ` επάγγελμα «ή σε εμπορική κλίμακα» ή αν οι περιστάσεις κάτω από τις οποίες έγινε η πράξη μαρτυρούν ιδιαίτερη επικινδυνότητα του δράστη, επιβάλλεται κάθειρξη μέχρι 10 ετών και χρηματική ποινή, καθώς και αφαίρεση της άδειας λειτουργίας της επιχείρησης, στα πλαίσια της οποίας εκτελέσθηκε η πράξη.
Με δεδομένη την πολυπλοκότητα του Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας, το μεγάλο αριθμό των προστατευόμενων δικαιωμάτων και την αυστηρότητα των κυρώσεων, που προβλέπει, κάθε Δημιουργός Πνευματικού έργου οφείλει να προστατεύει με το σωστό, υποδεικνυόμενο από Δικηγόρο, τρόπο και να κατοχυρώνει τα δικαιώματά του, ενώ ταυτόχρονα, κάθε πολίτης οφείλει να ενημερώνεται για την Πνευματική Ιδιοκτησία και την προστασία της, ώστε να αποφεύγει τυχόν παραβίαση δικαιωμάτων τρίτων προσώπων – Δημιουργών.